De kracht van de Zwerm van Jaap van Ginniken (2009) is het door Filtercommunicatie geselecteerde boek van juni 2011. Het boekje gebruikt de zwerm in het dierenrijk als metafoor voor organisaties.
Van Ginneken schetst de zelforganisatie in het dierenrijk, van Bonobo tot termiet, en trekt parallellen met groepsprocessen in organisaties. Elk hoofdstuk bevat een les die we kunnen leren uit deze vergelijkingen. Over leiderschap en hiërarchie, over groupthink, over de voor- en nadelen van ‘de kudde’, over het belang voor organisaties zich te kunnen gedragen als een beweeglijke ‘zwerm’ vissen of vogels die telkens van vorm verandert. Van Ginneken: ‘Enerzijds volgen zij hun innerlijke aandrang, anderzijds sluiten zij toch vloeiend bij elkaar aan.’ De processen in de dierenwereld die Van Ginneken beschrijft, kenmerken zich door zelforganisatie van systemen. Positieve en negatieve feedback spelen in deze systemen een belangrijke rol, evenals overgangen van de ene naar de andere fase die het verschil bepalen tussen orde en chaos.
Zwerm der zwermen
In het laatste hoofdstuk gaat Van Ginniken in op het tijdperk van de ‘zwerm der zwermen’. Hyperconnectiviteit en spontane zelforganisatie zijn mogelijk geworden door het internet waardoor een nieuwe ordening ontstaat in organisatieprocessen en in ondernemen. De mass collaboration die het internet mogelijk heeft gemaakt, creëert nieuwe kennis, verlaagt kosten en verhoogt opbrengsten. De onderneming 2.0 is gebaseerd op ‘zichzelf organiserende en herorganiserende netwerken of zwermen, van eenlingen en kleine groepen die wereldwijd een enorme impuls blijken te kunnen geven aan de productiviteit.’ De wereld als mierenhoop of als bijenkorf waarin van het individu wordt verwacht dat hij ‘steeds veelzijdiger en wendbaarder wordt, zichzelf binnen de organisatie doorlopend evalueert en corrigeert.’
Lezen of niet?
Jaap van Ginniken heeft boeiende, belangrijke publicaties op zijn naam staan over massapsychologie, collectief gedrag en publieke opinie. Voor wie dit werk kent, bevat De kracht van de zwerm misschien weinig nieuws, hoewel voorbeelden uit het dierenrijk die Van Ginniken gebruikt op zichzelf zeer lezenswaardig zijn. Voor al die anderen is het een inspirerend, leesbaar, toegankelijk en tegelijkertijd gefundeerd boekje over de verhouding tussen collectief en individueel gedrag in organisaties. De communicatieprofessional of manager die nadenkt over de fundamenten van menselijk gedrag in organisaties, zal dit boekje waarderen. Lezen dus.
Filtercommunicatie wordt geleid door Nancy van der Vin (1964), een ervaren, breed inzetbare organisatieadviseur én communicatiemanager. Gespecialiseerd in communicatie bij veranderingsprocessen en reorganisaties. Een snelle denker die gemakkelijk schakelt: tussen strategie, beleid en uitvoering; tussen organisatie en communicatie. Taalgevoelige analytica die goed op koers blijft in een complexe omgeving met tegengestelde belangen. Denker én doener. Uitgebreide ervaring bij: rijks- en gemeentelijke overheden zoals politie, Belastingdienst, Douane, brancheverenigingen en gemeenten, (geestelijke) gezondheidszorg, en zakelijk dienstverlening. Enthousiast, betrokken, sociaal en overtuigend. Near native in de Engelse taal, in woord en geschrift.
